16 Βιβλία για το 2016

Το Μελάνι στο  Νερό πιστό στο ετήσιο ραντεβού του παρουσιάζει τα δεκαέξι βιβλία που κέρδισαν την καρδιά και το πνεύμα του το 2016. Καλή ανάγνωση και καλή χρονιά!!!

Stendahl- Το Κόκκινο και το Μαύρο (Εξάντας, Γιώργος Σπανός)

Ο έρωτας του νέου και ξεχωριστού Ζυλιέν Σορέλ για την κομψή κυρία Ντε Ρενάλ, είναι μόνο η αρχή για όσα θα ακολουθήσουν στην πολυτάραχη και απαστράπτουσα ζωή του. Ο μεγάλος συγγραφέας βάζει τον ήρωα του μπροστά από την εποχή του, δηλαδή την σημασία του ατομικού μπροστά στο χυλό του συλλογικού. Ένα μεγάλο έργο τέχνης, ένα εγχειρίδιο για όσους και όσες γράφουν.

Ουμπέρτο Έκο- Το Εκκρεμές του Φουκώ (Ελληνικά Γράμματα, Έφη Καλλιφατίδη)

Αν η ζωή μπορούσε να γίνει τέχνη, ίσως αυτό το βιβλίο να ήταν αρκετό. Ο μεγάλος παραμυθάς βγάζει ολόκληρη τη γλώσσα του έξω από τον πολυδαίδαλο νου του, για να χλευάσει τις θεωρίες συνωμοσίας από το μηδέν ως το άπειρο. Από τη θεολογία στη φιλοσοφία, και από την ηθική στη μεταμοντέρνα αισθητική.

W.H. Sebald- Εκ του Φυσικού (Άγρα, Γιάννης Καλιφατίδης)

Η πρώτη λογοτεχνική απόπειρα του W.H. Sebald, είναι ένα μικρό διαμάντι που γεφυρώνει όμορφα το χάσμα ανάμεσα στον πεζό και στον ποιητικό λόγο. Οι εικόνες καλύπτουν τα κενά μεταξύ των λέξεων και οι ξεχασμένες από τον χρόνο μαούνες ησυχάζουν στις αποβάθρες του Ρήνου.

Ορχάν Παμούκ- Το Σπίτι της Σιωπής (Πατάκης, Παναγιώτης Αμπατζής)

Μια υπέργηρη γυναίκα που ζει με έναν νάνο στις ακτές του Βοσπόρου, νόθο γιο του νεκρού άντρα της, περιμένει κάθε καλοκαίρι τα τρία της εγγόνια για να περάσουν μαζί μια εβδομάδα των καλοκαιρινών διακοπών. Η νεωτερική πολυεπίπεδη αφήγηση πιάνει για τα καλά το νήμα της πρόσφατης ιστορίας της γείτονα, χαρίζοντας μας ένα μικρό αριστούργημα. Λυρισμός, μελαγχολία και αιχμηρή αφήγηση από τα πέντε πρόσωπα τα οποία αφηγούνται το καθένα από τη δική του γωνία την ιστορία. Θα βοηθούσε αν διδασκόταν.

Χαβιέρ Θέρκας- Οι Νόμοι των Συνόρων (Πατάκης, Γεωργία Ζακοπούλου)

Ένας συνεσταλμένος έφηβος, γόνος της μεσοαστικής τάξης της Χιρόνα ο Ιγνάθιο, γνωρίζεται το καλοκαίρι του 1978 με τον Γαλανομάτη και την Τερέ, δύο απόβλητα παιδιά της καθωσπρέπει κοινωνίας, δύο μοναδικές ψυχές που γυροφέρνουν τον θάνατο. Θα τους ακολουθήσει βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή του. Αρκετά χρόνια αργότερα, είναι ένας πετυχημένος δικηγόρος που το παρελθόν θα τον καλέσει και πάλι, αυτή τη φορά για να ξεπληρώσει ένα χρέος του. Μια ελεγεία, για την αγάπη, την πραγματική φιλία και την σημασία του ήθους.

Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Λεσβία (Κέδρος)

Ο έρωτας της Βιβής και της Μελίνας είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος όπως είναι κάθε έρωτας. Ο Ραπτόπουλος παρουσιάζει την ερωτική ιστορία των δύο νέων κοριτσιών, όπως ακριβώς είναι, ρίχνοντας την στην αμφισεξουαλική δεκαετία του 1990. Έχει έτσι την ευκαιρία να μιλήσει για τον έρωτα, την υποκριτική μικροαστική ηθική, τη φαλλοκρατία και φυσικά τον ρόλο που εξακολουθεί να διαδραματίζει η σκληροπυρηνική οικογένεια στις διαπροσωπικές σχέσεις. Όταν η σπουδαία λογοτεχνία ξεπερνά τα ταμπού της κοινωνίας.

Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, Ποιήματα (Κέδρος, Γιάννης Ρίτσος)

Μικρές ελεγείες που αγγίζουν το όνειρο και πιάνουν χέρι με χέρι τη ζωή με την επανάσταση. Η τέχνη όπως οφείλει να είναι, γεννημένη από τα κενά της ζωής και θρεμμένη για να τα επουλώσει. Η μετάφραση του Ρίτσου, ένα μεγάλο ποίημα από μόνη της.

Μέσα Σελίμοβιτς, Ο Δερβίσης και ο Θάνατος (Επίκεντρο, Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης).

Η μοναξιά του ανθρώπου απέναντι στην αμείλικτη σκληρότητα της εξουσίας, μέσα από ένα μεγάλο λογοτεχνικό έργο τέχνης. Ο Σείχης του τοπικού τεκέ σε μια κωμόπολη της Βοσνίας, και συνάμα οπαδός του καθεστώτος, μαθαίνει για την σύλληψη του αδελφού του. Μια σύλληψη που έρχεται σε σύγκρουση με την ιδεολογία του και την ηθική του. Μια σύλληψη για την οποία θα προσπαθήσει να εκδικηθεί και στο τέλος θα συντριβεί από την ίδια την εξουσία.

Τζένη Μαστοράκη- Το Σόι (Κέδρος)

Γράφω ποίηση θα πει εξακολουθώ να την μαθαίνω. Το βιβλίο της Μαστοράκη είναι ένα κρυφό ευαγγέλιο για όσους και όσες το προσπαθούμε. Δεν είναι ο άτακτος χορός των λέξεων, δεν είναι τα κρυμμένα νοήματα, δεν είναι η μοναξιά που βασιλεύει εκεί μέσα. Είναι η Ποίηση με το π, τον αριθμό του απείρου που σε κάνει να το διαβάζεις και να το ξαναδιαβάζεις.

Τζόναθαν Κόου- Τι Ωραίο Πλιάτσικο (Πόλις, Τρισεύγενη Παπαιωάννου)

Ένας λογοτεχνικός οδηγός για τη  ζωή στη θατσερική Αγγλία με την σφραγίδα του σπουδαίου συγγραφέα από το νησί. Κυνισμός, αγγλικό χιούμορ και φυσικά η εκμετάλλευση της εργατικής και της μικρομεσαίας τάξης από την άρχουσα σε μια γκροτέσκο αφήγηση. Διαβάζεται και ως μπούσουλας κατανόησης των νεοελληνικών μνημονιακών χρόνων.

Τιερί Ζονκέ- Μυγαλή, η δηλητηριώδης αράχνη (Καστανιώτης, Μαρίνα Μέντζου)

Μια γλυκόπικρη noir ιστορία πόνου, έρωτα, αγάπης και μοναξιάς. Μια μικρή αλληγορία για την ακαταμάχητη δύναμη του κακού και της γοητείας που ασκεί στο  καλό. Ένα προφητικό μεσογειακό noir για την περίπλοκη πραγματικότητα που μας περιβάλλει.

Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν- Η Μοναξιά του Μάνατζερ (Ζαχαρόπουλος, Μαρία Χατζηγιάννη)

Ο Πέπε Καρβάλιο ερευνά τον φόνο του Αντόνιο Χαουμά, διευθυντή της πολυεθνικής Πέτνεϊ και αδιόρθωτου γυναικά. Την ώρα που η Ισπανία αλλάζει, αφήνοντας τον φρανκισμό για τη δημοκρατία. O Μανόλο μας χαρίζει ένα πανέξυπνο μυθιστόρημα για το τι σημαίνει και πως κυρίως λαμβάνει χώρα αυτή η μετάβαση. Long live Μεσογειακό Noir.

Χάνα Κέντ- Έθιμα Ταφής (Ίκαρος, Μαρία Αγγελίδου)

Η Άγκνες, μια νέα γυναίκα που μεγάλωσε ως έκθετο παιδί, κατηγορείται για τη δολοφονία του εραστή της, στην Ισλανδία του 1829. Πρόκειται για μια σπουδαία ιστορία βασισμένη στην πραγματικότητα- η τελευταία καταδικαστική απόφαση σε θανατική  ποινή στη μικρή μακρινή χώρα. Η νέα καλή συγγραφέας έχει τη δυνατότητα να μιλήσει για την σημασία του διαφορετικού σε έναν όμοιο κόσμο, τη θέση της γυναίκας και κατά επέκταση τη θέση της λογοτεχνικής αφήγησης στην σκληρότητα της ζωής.

Κώστας Αξελός-Γράμματα σε έναν Νέο Στοχαστή(Εξάντας)

Ο Αξελός μιλάει σε όλους μας για την μοναξιά που θα αντιμέτωπισουμε καθώς θα μεγαλώνουμε. Με τον μοναδικό του τρόπο της παιγνιώδους αφήγησης μπλέκει την φιλοσοφία με τη μεταμαρξιστική θεωρία, τη φιλία με τον έρωτα, τη λογοτεχνία με την επιστήμη.

Αντώνης Σαμαράκης-Το Λάθος (Εστία)

Αν ο Κάφκα ζούσε θα το έβαζε στο προσκεφάλι του, αν μελετούσαμε προσεκτικότερα τη νεοελληνική λογοτεχνία θα ήμασταν σίγουροι ότι μπορούν να παραχθεί όχι τόσο δύσκολα μεγάλο μυθιστόρημα. Δυο πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών, ο μάνατζερ και ο ανακριτής μεταφέρουν έναν ύποπτο εχθρό του καθεστώτος από μια επαρχιακή πόλη στην πρωτεύουσα. Το ταξίδι τους είναι μια πορεία από τη ζωή προς τον θάνατο και από εκεί στην ελευθερία.

Λοράν Μπινέ- HHhH (Κέδρος, Γιώργος Ξενάριος)

Η λογοτεχνική αποτύπωση της απόπειρας δολοφονίας του Χάντριχ, ενός από τα πρωτοπαλίκαρα του Χίτλερ στην κατεχόμενη Πράγα από έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα. Η σύγχρονη ιστορία ως μήτρα της λογοτεχνίας και η παρέμβαση του συγγραφέα, όχι ως θεϊκή προδιάθεση αλλά ως μια ακόμη τοποθέτηση στο παλίμψηστο της ιστορίας. 

Η Πρώτη Βουτιά του Πέτρου Ριβέρη

Αυτή είναι η πρώτη βουτιά που επιχειρεί ο Πέτρος Ριβέρης στα Μωρά της Αθηνάς (Εκδόσεις Πηγή)

ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΊΝΑΊ ΚΡΥΟ. Το νοιώθεις να εισβάλει στους πόρους σου και να σου ξεσηκώνει την καρδιά. Καθώς βυθίζεσαι, οι χτύποι της εντείνονται μέχρι να βρούνε ρυθμό. Ο ήλιος πάνω από το νερό μοιάζει με μπαλόνι που ξεφουσκώνει. Κλείνεις τα μάτια και συνεχίζεις την κατάδυση. 

           Επτά μέτρα. Ανάβεις τον φακό και κοιτάζεις γύρω σου. Η εκκωφαντική ησυχία σε βοηθά να θυμηθείς. Ο μπαμπάς είναι ψηλός, ήρεμος και γεροδεμένος. Εργάζεται ως βιολόγος σε φαρμακευτική εταιρία. Έχεις πάρει το σκαρί του, αν και όλοι λένε ότι θα γίνεις πιο αδύνατος. Η μαμά είναι στρουμπουλή, καστανόξανθη με πράσινα μάτια. Σου έδωσε τα χρώματά της. 

         Οι σελίδες του παιδικού σου άλμπουμ στροβιλίζονται στα υπόγεια ρεύματα. Δώδεκα μέτρα. Ο ειρμός κόβεται, όταν σκέφτεσαι την αδελφή που δεν πρόλαβες να αποκτήσεις. Πέτρο στην κοιλιά της μαμάς μεγαλώνει ένα κοριτσάκι, όπως μεγάλωσες κάποτε και εσύ. Κοιτάζεις απορημένος τον αφαλό της, δίχως να καταλαβαίνεις πολλά. Είσαι δυόμιση ετών. Από πού μας έρχεται; ρωτάς ξαφνικά. Από τις χώρες του νερού, αποκρίνεται η μαμά. Ξεκίνησε ένα μεγάλο ταξίδι πριν πέντε μήνες και μέχρι το καλοκαίρι θα είναι κοντά μας. 

       Δεκαπέντε μέτρα. Βλέπεις τα πρώτα μεγάλα ψάρια. Ο παππούς σου τα έχει μάθει όλα με το όνομά τους, αλλά εσύ τα ξεχνάς. Πόσο διαρκεί ένα ταξίδι με αυτοκίνητο; Περισσότερο από τις στροφές του. Κρατούσες σφιχτά τον Τζότζο, το πάντα που κοιμόταν δίπλα σου και χάζευες το δάσος από έλατα. Έπεφτε μια δυνατή βροχή, που έκανε τα δέντρα να μοιάζουν όπως αυτά στα παραμύθια της γιαγιάς. Γυρνάς, όταν ακούς τον μπαμπά να βλαστημάει. Η νταλίκα έχει χάσει τον έλεγχο και έρχεται κατά πάνω σας με μεγάλη ταχύτητα. Βγάζεις μια στριγκλιά αφήνεις τον Τζότζο και κρατάς με τα δυο σου χέρια το κεφάλι σου. Ο μπαμπάς στρίβει απότομα για να χτυπηθεί η δική του πλευρά και να προστατευτείτε εσύ, η μαμά και το κοριτσάκι που μεγαλώνει στην κοιλιά της. Το φορτηγό σάς χτυπάει πλαγιομετωπικά και σας πετάει στις παρυφές του δάσους. 

      Δεκαεπτά μέτρα. Δεν ξεχνάς ότι η Αύρα σε περιμένει αγχωμένη, ως συνήθως στην ακτή. Κάθε φορά που βουτάς αγοράζει ένα πακέτο Χρυσό Καρέλια. Σε βρίσκουνε δεμένο στο κάθισμα σου να κλαίς, καταπίνοντας λάσπες και δάκρυα. Η οροφή διαλύθηκε λίγο πριν εκτοξευτείς. Στάθηκες τυχερός. Όχι όμως οι γονείς σου και το έμβρυο. Ο πόνος και ο τρόμος σε έχουν τυλίξει, όπως η ομίχλη το δάσος, όπου σε βρίσκουν το επόμενο πρωί. Όταν βλέπεις τους ανθρώπους με τις στολές, ουρλιάζεις. Ακούς έναν άγνωστο άνδρα, που ελπίζεις μέχρι την τελευταία στιγμή να είναι ο μπαμπάς, να φωνάζει σε κάτι που μοιάζει με τηλέφωνο. Βρήκαμε το παιδί. Ανοίγεις τα μάτια και ξεκινάς την άνοδο.

Αναγνώσεις-HHhH

HHhH - Himmlers Hirn heisst Heydrich (Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ) 

(Κέδρος, Γιώργος Ξενάριος)

από τον Πάνο Ιωαννίδη

Αν η σπουδαία λογοτεχνία είναι ένα ασύμμετρο διάνυσμα αποτελούμενο από θραύσματα ζωής, ιστορίας, μικρές απόπειρες κοινωνιολογικής θεώρησης, σύντομα εγκόλπια πολιτικού στοχασμού και γόνιμες φιλοσοφικές θεωρήσεις, τότε αποστολή όλων όσοι γράφουμε είναι να την αναγνωρίζουμε όταν μας επισκέπτεται. Αν σε αυτά, προσθέσουμε και την πρόθεση του συγγραφέα, η οποία σε όλα τα μεγάλα έργα τέχνης έχει φωνή και ακούγεται, λίγο ή πολύ αδιάφορο, τότε οφείλουμε να αισθανόμαστε τυχεροί όταν τέτοια βιβλία πέφτουν στα χέρια μας. Και αυτό διότι μας αποκαλύπτουν σπουδαία μυστικά μιλώντας μας για γεγονότα που εύκολα ξεχνιούνται από το συλλογικό ασυνείδητο.

            Το βιβλίο του Λοράν Μπινέ, HHhH - Himmlers Hirn heisst Heydrich (Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ) (Κέδρος, Γιώργος Ξενάριος), συνιστά ένα μεγάλο έργο τέχνης, το οποίο λαμβάνοντας υπόψη τη δύσκολη εποχή που του έτυχε να γεννηθεί, κρύβεται πίσω από ένα σχετικά μικρό γεγονός. Πρόκειται για τον σχεδιασμό μιας εκ των σημαντικότερων αντιστασιακών ενεργειών στη λαίλαπα του φασισμού, που απλώθηκε σαν σκοτεινό πέπλο πάνω από την Ευρώπη, την Επιχείρηση Ανθρωποειδές. Το τσεχοσλοβάκικο κίνημα αντίστασης αποφασίζει με την αρωγή των συμμάχων, να δολοφονήσει τον Χάιντριχ, το ξανθό κτήνος, αρχηγό των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, δεξί χέρι του Χίμλερ και έμπιστο άνθρωπο του Χίτλερ και συνάμα τον πιο επικίνδυνο άνθρωπο του ΄Γ Ράιχ. Σε αυτή την αποστολή αυτοκτονίας στέλνονται δύο κομάντο, ένας Τσέχος και ένας Σλοβάκος.

Η αφήγηση είναι πολυπρισματική, συχνά δαιδαλώδης, με τον συγγραφέα να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στην έκβαση της ντκουμενταρίστικης πρόζας του. Συχνά ο βραβευμένος με το πρώτο του μυθιστόρημα Λοράν Μπινέ, παρεμβαίνει και σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση μας πληροφορεί για την ερευνητική μέθοδο που ακολούθησε κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Το αποτέλεσμα είναι ένα πολυσχιδές παλίμψηστο το οποίο διαλέγεται ανάμεσα στο ιστορικό γεγονός, στη λογοτεχνική αποτύπωση του και στην σχέση που αναπτύσσει ο συγγραφέας με αυτό.

Το βιβλίο είναι σπουδαίο γιατί μας αποκαλύπτει πως τα επιμέρους μικρά συμβάντα, όπως είναι η Επιχείρηση Ανθρωποειδές, μπορούν να επηρεάσουν αν όχι να διαμορφώσουν την έκβαση μεγάλων ιστορικών γεγονότων. Είναι σημαντικό γιατί μας μαθαίνει πόσο επίπονη διαδικασία είναι η δημιουργία της λογοτεχνίας. Είναι τέλος μεγάλο έργο τέχνης καθώς μας υποδεικνύει πως πίσω από φαινομενικά ασήμαντους ανθρώπους, κρύβονται γενναίες πράξεις που ανατροφοδοτούν τη δημιουργία.