Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο, Γκαλβέϊας
(Κέδρος, Αθηνά Ψυλλιά)
από τον Πάνο Ιωαννίδη
Αν η λογοτεχνία
είναι μια άτακτη συλλογή θραυσμάτων ζωής, τα οποία φυτεύονται στο χαρτί από τον
συγγραφέα, όπως οι σφαίρες πέφτουν στο κορμί του θύματος από τον δολοφόνο, τότε
το μυθιστόρημα Γκαλβέϊας του Πορτογάλου
Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (Κέδρος, Αθηνά Ψυλλιά), είναι μια όμορφη απόδειξη αυτού του
αξιώματος. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η δράση τοποθετείται από τον συγγραφέα σε ένα
μικρό πορτογαλικό χωριό, με το φοβερό όνομα Γκαλβέϊας κατά τη διάρκεια του 1984, λίγο πριν η χώρα
του μπει στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γίνεται κατανοητό, ότι ο Πεϊσότο
θέλει να μιλήσει για σύνθετα πράγματα με απλό τρόπο.
Και το καταφέρνει μια χαρά. Το
βασικό εύρημα του μυθιστορήματος είναι η πτώση ενός μετεωρίτη, λίγο έξω από το
χωριό Γκαλβέϊας, στις αρχές του χρόνου. Η πολυήμερη βροχή που πέφτει στο χωριό
μετά την πτώση, απλώς επικυρώνει στη λογοτεχνική γλώσσα ότι τίποτα δεν θα είναι
όπως πριν. Πάθη θα αναδειχθούν, μίση θα σβηστούν, ατυχήματα μοιραία θα συμβούν,
και η πραγματικότητα θα πάρει από το χέρι την πολυδιάστατη αλήθεια των χωρικών,
των πραγματικών ηρώων δηλαδή του μυθιστορήματος.
Το δεύτερο εύρημα του μυθιστορήματος
κατά την άποψη μου είναι η ρέουσα ροή του, η οποία αντανακλά φυσικά τη ρέουσα
πορτογαλική γλώσσα, μία μεσογειακή γλώσσα άλλωστε. Συγκεκριμένα, το βιβλίο
απλώνεται σε ιστορίες που αφορούν τους κατοίκους του χωριού και τις
πολυδαίδαλες ζωές τους, με τη μία ιστορία να μπαίνει μέσα στην άλλη. Οι ζωές
των χωρικών του Γκαλβέϊας, συνδέονται μυστικά ή φανερά μεταξύ τους, και ο
Πεϊσότο το γνωρίζει πολύ καλά και έχει τον τρόπο του μας το δείξει. Η απουσία
αυστηρής πλοκής άλλωστε στο μυθιστόρημα, επιτρέπει στον συγγραφέα να μιλήσει
ελεύθερα για όλα αυτά που τον απασχολούν και να συνδέσει την παράδοση με τον
μοντερνισμό με αξιοσημείωτη ευστοχία. Δεν μπορεί να παραβλεφθεί, υπό αυτό το
πρίσμα τόσο η σχέση της γραφής του Πεϊσότο με τη λατινοαμερικανική σχολή, και
κυρίως με τον Μπόρχες κατά την άποψη μου, όπως και η επίδραση τόσο του Πεσόα,
όσο και του Σαραμάγκου.
Πρόκειται για ένα αφηγηματικό γαϊτανάκι, που ενώνει τις ζωές των
πρωταγωνιστών με το αδιαπέραστο νήμα της ζωής και σε τελική ανάλυση της
λογοτεχνίας. Αυτό που κομίζει το
μυθιστόρημα στη λογοτεχνία, δεν εδράζεται μόνο στην εύστοχη δοσολογία ανάμεσα
στον λυρισμό και στον ρεαλισμό, μα κυρίως στο ότι αντικατοπτρίζει με απλές
αφηγηματικές φόρμες το σύνθετο της ζωής. Αν σε αυτό προσθέσουμε τη μεσογειακή
συγγένεια που ενώνει τη νεοελληνική με την πορτογαλική περίπτωση, ίσως τότε
καταλάβουμε γιατί οι ιστορίες του Πεϊσότο, μας κάνουν να χαμογελάμε γλυκόπικρα.
