Δευτέρα 27 Απριλίου 2015

Καφενείο (Σύντομες Σκέψεις)# 21 Περί Πνεύματος

Πάνος Ιωαννίδης

Περί Πνεύματος


Ένας παλιός φίλος, δυο τρεις γενιές μεγαλύτερος, με σπουδαία εμπειρία στους δρόμους της φωτιάς και στα καφενεία της σκέψης, συνήθιζε να μου υπενθυμίζει κάθε φορά που γκρίνιαζα για την πνευματική κατάσταση των πραγμάτων, ότι το πνεύμα δεν είναι δημοκρατικό. Αδυνατούσα να δεχτώ την άποψη του, παρά τις επίμονες και καλοπροαίρετες συνάμα νουθεσίες του. Ήμουν μικρός, ήμουν αφελής, ήμουν οργισμένος, ζητούσα το διαφορετικό μέσα στις γκρίζες θάλασσες του ίδιου.
Μερικά χρόνια αργότερα, που στην παραφουσκωμένη μνήμη μου φαντάζουν περισσότερα, οφείλω να παραδεχτώ πως είχε κάποιο δίκιο. Δεν ξέρω αν το πνεύμα είναι δημοκρατικό ή όχι. Το σίγουρο είναι πως δεν ακολουθεί τη δημοκρατική κατανομή των υπόλοιπων δικαιωμάτων που διέπουν κάθε ανθρώπινη ύπαρξη στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο τοπίο.
Βασικό συστατικό του πνεύματος είναι η ύλη. Υλισμός και ιδεαλισμός βρίσκονται σε διαρκή αιώνια σύγκρουση με σκοπό την συγκρότηση του πνεύματος με όρους που βολεύουν στις επιδιώξεις της κάθε πλευράς. Κατά τον τρόπο αυτό, το πνεύμα μάχεται συνεχώς με την ύλη, σαν την πέτρα που δεν θέλει να πάρει το χρώμα του μονοπατιού που κυλάει. Από τη μία πλευρά το πνεύμα εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της καθεστηκυίας τάξης, θετικά και αρνητικά, ποιοτικά και ποσοτικά. Από την άλλη  πλευρά ωστόσο, το πνεύμα ήταν είναι και θα είναι στα χέρια των λίγων προικισμένων πρωτοπόρων οι οποίοι γνωρίζουν ότι αποτελούν τόσο μέρος του πνευματικού προβλήματος όσο και μέρος της λύσης του. 

Κυριακή 19 Απριλίου 2015

Αόρατες Πόλεις Istanbul 2.0

το blog αγαπάει τόσο πολύ αυτή την πόλη που της ρίχνει λίγες ματιές ακόμη


μπαλκόνια σαν κράσπεδα της μνήμης

τρίτο κονάκι αριστερά

στις ράγες του χαμένου χρόνου

εναλλακτικές διαδρομές

λίγα χρώματα ακόμη στο χάος της πόλης

μια αινιγματική ματιά πάντα η πόλη

Χριστούγεννα στο Φανάρι

έλα και 'συ

urban sprawl κυλάς στο αίμα μας

διεκδικώντας το νερό

ρίχνοντας πλάγια βλέμματα

κυκλώνοντας το τετράγωνο

μετά την ένωση η σύνθεση

μνήμη και αγάπη

Τετάρτη 15 Απριλίου 2015

Αναγνώσεις: Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής

Πάνος Ιωαννίδης

Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής, Τεύκρος Μιχαηλίδης, Εκδόσεις Πόλις

Η noir αποτύπωση της νεοελληνικής κρίσης


Η οικονομία, αυτό το πολυδιάστατο και συνάμα συναρπαστικό σύστημα. που λειτουργεί με γνώμονα την εκμετάλλευση των περιορισμένων πόρων και την κατανομή των παραγόμενων εκροών στον πληθυσμό, συνιστά πλέον τη βάση άσκησης κάθε είδους πολιτικής. Η αναγωγή της οικονομίας στο επίκεντρο του ιστορικού ρου, έχει μια σειρά από συνέπειες. Η σημαντικότερη ίσως εξ αυτών, είναι η συνεχής και έντονη επίδραση που ασκείται στην κοινωνική συμπεριφορά των ατόμων και των ομάδων, από τις διαταραχές της οικονομίας και ακόμη περισσότερο από τις περιόδους οικονομικής κρίσης.
            Το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη, με τον εύγλωττο τίτλο Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής (εκδ. Πόλις), είναι γραμμένο για την εποχή που η ελληνική οικονομία βίωσε μια εκ των χειρότερων περιόδων της. Η ένταξη στον Μηχανισμό Στήριξης με σκοπό την αποφυγή χρεοκοπίας αναδιάρθρωσε σε μεγάλο βαθμό την ελληνική κοινωνία. Η υποχώρηση των εισοδημάτων, η καταβαράθρωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και η συνακόλουθη έκρηξη της ανεργίας, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας κατάστασης των πραγμάτων. Ωστόσο, σε μια σειρά από κοινωνικά πεδία, τίποτα δεν έχει αλλάξει και τίποτα δεν είναι όπως παλιά.
            Οι επτά ιστορίες του βιβλίου αναπτύσσονται γραμμικά αγκαλιάζοντας τα σημαντικότερα προβλήματα της νεοελληνικής κοινωνίας. Το έντονα ανθρωπιστικό πρόβλημα της μετανάστευσης, ο νεποτισμός στα ανώτατα γραφειοκρατικά κλιμάκια, η αμετροέπεια της εξουσίας, η εκδίκηση για την άδικη απώλεια των οικείων, η διαφθορά ως στοιχείο του χρηματοπιστωτικού ιμπεριαλισμού, η ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά και η τρομοκρατική δραστηριότητα της ακροδεξιάς συνιστούν τα άμφια της λογοτεχνικής μελέτης που επιχειρεί ο συγγραφέας στην ελληνική δημοσιονομική προσαρμογή. Η πρωτοτυπία του βιβλίου δεν έγκειται μόνο στη λογοτεχνική αποτύπωση της κρίσης, αλλά κυρίως στην επιλογή των θεμάτων. Ο πυρήνας της κάθε ιστορίας συνιστά τόσο αιτιατό όσο και αίτιο (ανα)παραγωγής της κοινωνικοοικονομικής κρίσης.
            Το συγγραφικό βλέμμα του Μιχαηλίδη, άλλοτε τρυφερό άλλοτε ειρωνικό, παίρνει τη μορφή μιας όμορφης, εσωστρεφούς και πανέξυπνης υπαστυνόμου, της Όλγας Πετροπούλου. Μια ηρωίδα που αγαπάει τα μαθηματικά και λατρεύει τους μυθικούς λαβυρίνθους του Μπόρχες, τόσο ώστε να μπορεί να λύνει ευκολότερα τις υποθέσεις που αναλαμβάνει. Ένα καθαρόαιμο παιδί της νεοελληνικής κοινωνίας, που απέρριψε το ρίσκο της επιστημονικής καριέρας για την σιγουριά του δημοσιοϋπαλληλικού βολέματος.
 Μια γυναίκα μέσα σε μια ανδροκρατούμενη υπηρεσία που καταφέρνει να ξεχωρίζει σαν το ξωτικό στο δάσος των καλικάντζαρων.  Ίσως γι’ αυτό μπορεί να καταλαβαίνει τόσο εύκολα τι συμβαίνει γύρω της. Ίσως ακόμη γι αυτόν τον λόγο μπορεί να αναπτύσσει κυκλοτερείς διαδρομές από την πρωτεύουσα προς την επαρχία και πάλι πίσω, δεχόμενη τη μοίρα του προικισμένου παιδιού σε μια χώρα που η έντονη δημοσιονομική προσαρμογή δεν κατάφερε να καταργήσει τα μικρά μα τόσο ισχυρά φέουδα της μετριότητας.

            

Κυριακή 5 Απριλίου 2015

Αναγνώσεις: Τομέας Δώδεκα

Πάνος Ιωαννίδης

Αναγνώσεις: Τομέας Δώδεκα (Εκδόσεις Διόπτρα, μετάφραση Αναστασία Καλλιοντζή),

Η Εντροπία της Εξουσίας

Κάθε καθεστώς, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης και γεωγραφικής προέλευσης, έχει ορισμένους στόχους να εξυπηρετήσει προκειμένου να καταφέρει την αναπαραγωγή του. Οι στόχοι αυτοί, κατά κανόνα είναι πρωτίστως πολιτικοί, και δευτερευόντως κοινωνικοί και οικονομικοί. Το ιδιάζον στοιχείο σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι άλλο από τα μέσα που απαιτούνται ώστε οι στόχοι κάθε εξουσίας να καταστούν εφικτοί. Τα μέσα αναπαραγωγής των καθεστώτων, καπιταλιστικών ή κομμουνιστικών αδιάφορο, είναι ανθρώπινα και μετριούνται όχι πάντα σε εργατοώρες αλλά και σε ανθρώπινες ζωές, που χάνονται στο βωμό της Ιστορίας.
            Το βιβλίο του William Ryan, Τομέας Δώδεκα, (Εκδόσεις Διόπτρα, μετάφραση Αναστασία Καλλιοντζή), μελετά με πλάγιο τρόπο τους όρους αναπαραγωγής ενός καθεστώτος που πλέον αποτελεί παρελθόν. Ο αστυνόμος Κόρολεφ, είναι ένας πιστός υπηρέτης του σοβιετικού καθεστώτος, επιλογή που του έχει προσδώσει μια πολύ καλή φήμη σε μια δύσκολη υπηρεσία. Είναι επίσης ένας άνθρωπος με ήθος, και συνάμα ένας έντιμος μπάτσος. Τα παραπάνω στοιχεία τον κάνουν να ξεχωρίζει στην κοινωνία της Μόσχας, στο σωτήριον έτος 1937. μια εποχή που ολόκληρη η Ευρώπη, και συνεπώς και η Σοβιετική Ένωση ετοιμάζεται για πόλεμο.
            Η υπόθεση που αναλαμβάνει να λύσει ο αστυνόμος Κόρολεφ, είναι αρκετά περίπλοκη για δύο λόγους. Ο πρώτος έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι δύο δολοφονημένοι ήταν εξέχοντα μέλη της σοβιετικής άρχουσας τάξης και πιστοί υπηρέτες της κομματικής γραφειοκρατίας. Ο δεύτερος είναι ότι με έναν έμμεσο, αλλά πολύ πολύ ουσιαστικό τρόπο, στην υπόθεση εμπλέκεται και ο μοναχογιός του Γιούρι. Συνεπώς έχει κάθε λόγο να βάλει τα δυνατά του να πετύχει, ακόμη και αν τα ευρήματα του ενοχλούν τους ανώτερους συντρόφους του.
           Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι αναλυτική τόσο όσο να παραστεί με ευκρίνεια ο τρόπος σκέψης του μέσου σοβιετικού πολίτη. Οι ιστορικές πηγές του είναι πολυδιάστατες, επιλογή που του επιτρέπει να αποφύγει τους σκοπέλους της προκατάληψης ή του εύκολου θαυμασμού απέναντι σε ένα διαφορετικό σύστημα παραγωγής. Το τέλος δε που επιλέγει να δώσει στην πρωτότυπη ιστορία του, είναι αμφίσημο. Ίσως γιατί κάθε εξουσία γνωρίζει ότι απαραίτητη προϋπόθεση της επιτυχούς αναπαραγωγής της, είναι η παραγωγή θετικών συνθηκών της εντροπίας της.

Παρασκευή 3 Απριλίου 2015

Αόρατες Πόλεις: Βουκουρέστι


Η σημερινή στάση γίνεται στο Βουκουρέστι την πιο γοητευτική (με σκοτεινούς όρους) πόλη

μια αστική οικοδομή του παλαιού καθεστώτος

βόλτα στο Μουσείο του Χωριού


στα άρματα στα άρματα

δεν χωράει ολόκληρο σε καμία κοντινή λήψη

η άλλη όψη του θυμού

πόλη χωρίς νερό γυναίκα δίχως έρωτα

ανασαίνουν οι άδειοι δρόμοι

η καπνισμένη καρδιά της πόλης

εικόνες από τον ένατο όροφο

η βροχή στο βάθος

η εξορία και το βασίλειο

το σύμβολο και το σινιάλο