Δευτέρα 30 Μαρτίου 2015

Ποιήματ@ Χαμένο Χειρόγραφο



Πάνος Ιωαννίδης


Χαμένο Χειρόγραφο

στις σπηλιές του μυστικού μου χρόνου
έχει χαθεί ένα χειρόγραφο
γραμμένο αιώνες πριν από
κομμένα χέρια προγόνων που
ρίχτηκαν στην πυρά για λόγους
προσβολής της δημόσιας υποκρισίας

το διαβάζω αργά και προσεκτικά
τις Δευτέρες ξεχνάω ότι έμαθα απ’ έξω
τις Κυριακές τα μεσημέρια
 μια υποσυνείδητη συνθήκη διαβίωσης
σε έναν ασυνείδητο κόσμο
ένα μακροβούτι σε θάλασσες
σκοτεινών λέξεων που δεν πρόλαβαν
να με αγαπήσουν όταν ήταν καιρός

ίσως να μην μάθω ποτέ
την ιστορία του χειρόγραφου
την ιστορία που διηγούνται
οι αόρατες σελίδες του
ίσως να τη γνωρίζω
καθώς μέρα με τη μέρα
την αφηγούμαι όλο και πιο διαφορετικά

Τετάρτη 25 Μαρτίου 2015

Αναγνώσεις: Αλήθεια

Πάνος Ιωαννίδης

Αναγνώσεις

Πίτερ Τέμπλ, Αλήθεια (Εκδόσεις Τόπος, μτφ Γιώργος Μπέτσος)


Ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης, είναι ότι αναδιατάσσει τα πεδία άσκησης της εξουσίας. Η πολιτική, η οικονομική και η κρατική εξουσία, όπως και οι άλλες, άτυπες μορφές εξουσίες έχουν βρει νέες επεκτατικές στρατηγικές ως απόκριση στις αδιάκοπτες ροές κεφαλαίου, εργασίας αλλά και τέχνης. Ως εκ τούτου, αναδιαμορφώνεται όχι ο τρόπος άσκησης της εξουσίας, αλλά και η σύγκρουση που προκαλούν οι δυνάμεις της, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο.
            Το βιβλίο του Πίτερ Τέμπλ, Αλήθεια από τις εκδόσεις Τόπος (μετάφραση Γιώργος Μπέτσος), μελετά τις νέες όψεις της εξουσίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, με έναν έμμεσο, πλην όμως ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο. Πρόκειται για το σήκουελ της Τσακισμένης Ακτής, το οποίο διαδραματίζεται στην πολιτεία της Βικτόρια. Πρωταγωνιστής και εδώ ο Στίβεν Βιλάνι, ένας μπάτσος σκληρός, αποτελεσματικός και συνάμα μόνος, πολύ μόνος καθώς η προσωπική του ζωή αντιμετωπίζει μια σειρά από προβλήματα και στερήσεις.
Ο Βιλάνι έρχεται αντιμέτωπος με δύο υποθέσεις δολοφονίας που τελούνται παράλληλα και σε πρώτη ανάγνωση δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Η πρώτη αφορά τον θάνατο μιας νεαρής γυναίκας σε ένα συγκρότημα πολυτελών κατοικιών. Η δεύτερη συνδέεται με το ξεκαθάρισμα λογαριασμών ανθρώπων του υποκόσμου. Ο Βιλάνι είναι εκείνος, που θα δει πρώτος το άτυπο νήμα που ενώνει τους δύο φόνους, το οποίο ξεκινά από τις περίπλοκες δομές εξουσίας που καθορίζουν την υπηρεσιακή του πορεία και φτάνουν μέχρι την οικογενειακή του ζωή.
Η διακεκομμένη αφήγηση που πάει μπρος πίσω στη ζωή του Βιλάνι, εναλλάσσεται με μια γλώσσα κοφτή και συχνά προκλητική που δεν εκφράζει κάτι περισσότερο από τις προθέσεις της εξουσίας. Στο τέλος ο Βιλάνι καταφέρνει να λύσει την υπόθεση, πληρώνοντας ωστόσο ένα πολύ ακριβό αντίτιμο. Ίσωςδιότι, αυτός που έχει μάθει να προχωράει γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, αφήνει πάντα πίσω του τα καλύτερα κομμάτια του εαυτού του.

Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015

Αναγνώσεις: Ο Τόπος Πρόδωσε τον Ένοχο

Πάνος Ιωαννίδης

Αναγνώσεις

Ο Τόπος Πρόδωσε τον Ένοχο (Συλλογικό), Εκδόσεις Τόπος



Αν δεχθούμε την άποψη, ότι η noir λογοτεχνία, είναι πλέον ένα πολύ σημαντικό μέρος του σύγχρονου κοινωνικού μυθιστορήματος, τότε τα έντονα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να ενταχθούν στις αφηγήσεις της αστυνομικής μυθοπλασίας. Αν πάμε ένα βήμα πιο πέρα και θεωρήσουμε ότι τα κοινωνικά προβλήματα είναι μέρος ευρύτερων πολιτικών ζητημάτων και έντονων ταξικών αντιθέσεων, τότε μπορούμε να ξεκινήσουμε την έρευνα για συγκεκριμένες χώρες, ως μελέτες περιπτώσεων.
            Κάνοντας μια στάση στην Ελλάδα, πέφτουμε πάνω στον συλλογικό τόμο Ο Τόπος Πρόδωσε τον Ένοχο, από τις Εκδόσεις, μια ωραία ωραία συλλογή με 11 ιστορίες οι οποίες είναι γραμμένες πάνω σε έναν κοινό άξονα. Το έγκλημα και η λύση του, συνδέονται με έναν ευρύτερο τρόπο με τον τόπο εγκατάστασης και δραστηριοποίησης των ηρώων.  Πρόκειται για ένα εύρημα που προσδίδει πρωτίστως πρωτοτυπία στην συλλογή. Σε δεύτερο και ίσως βαθύτερο επίπεδο, τονίζει ότι κάθε έγκλημα βρίσκεται σε άμεση σχέση με το στενό ή το ευρύτερο περιβάλλον δραστηριοποίησης του. Ένα στοιχείο τόσο χαρακτηριστικό της σύγχρονης noir λογοτεχνίας. Ενδεικτικά αναφέρω τη μεσογειακή, την σκανδιναβική, την αμερικανική noir λογοτεχνία κ.ο.κ.
            Τα 10 εγκλήματα του τόμου λαμβάνουν κατά σειρά τέλεσης στη Δράμα, στην Κομοτηνή, στην Καβάλα, στη Θεσσαλονίκη, στη Λάρισα, στον Αχέροντα, στο Ναύπλιο, στον Λογκανίκο, στην Αρεόπολη, στο Λος Άντζελες, ενώ το ενδέκατο στον συναρπαστικό μη τόπο ενός κρυπτόλεξου. Ως συν-τελεστές τους βρίσκουμε τη Μιμή Φιλιππίδη-Θεοχάρη, τον Γιάννη Πανούση, τον Δημήτρη Κεραμεύς, τον Αργύρη Παυλιώτη, την Κυριακή Γεροζήση, την Κωνσταντίνα Μόσχου, τον Γιάννη Ράγκο, τη Γεωργία Παπαλυμπέρη, τον Παναγιώτη Γιαννουλέα, την Αθηνά Μπασιούκα και τον Νεοκλή Γαλανόπουλο.
            Κλείνοντας είναι χρήσιμο να τονιστεί, πως αυτή η συλλογή αποδεικνύει ότι υπάρχει noir λογοτεχνική σκηνή στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι δεν έχει υπάρξει ακόμη η σύνδεση της noir ελληνικής σκηνής με το ευρύτερο κοινό, δεν μπορούμε παρά να το ευχηθούμε και κυρίως να προσπαθήσουμε περισσότερο γι’ αυτό. Διαβάζοντας τις ωραίες ιστορίες των άλλων, αλλά και προσπαθώντας να γράψουμε και την σύγχρονη ελληνική κοινωνία, με μια noir ματιά.

Τρίτη 17 Μαρτίου 2015

Αόρατες Πόλεις: Πράγα

μια μικρή περιπλάνηση στην πρωτεύουσα του ευρωπαϊκού πνεύματος

για το θέατρο της ζωής μας


μια μοναδική προοπτική η πόλη


λογοτεχνική μυθολογία

ένα κτίριο που χορεύει

η συμμετρία του κύκλου


βόλτα στη γειτονιά του κυβισμού

η δροσιά των αγαλμάτων


η ηρεμία της αφαίρεσης


ανοιχτοί χώροι


τα τραμ της αφομοίωσης


ανοιχτό τέλος


έργο τέχνης


ζώντας στο κέντρο


αστικές διακλαδώσεις


ένα γελαστό απόγευμα







Κυριακή 15 Μαρτίου 2015

Αναγνώσεις: Έγκλημα στην Ταξιαρχία

Πάνος Ιωαννίδης

Αναγνώσεις

Σπύρος Λίγκας, Έγκλημα στην Ταξιαρχία, Εκδόσεις Πόλις


Η προοπτική της κατάκτησης κάθε εξουσίας καθιστά το υποκείμενο, είτε πρόκειται για έναν άνθρωπο, είτε για ένα κράτος μυωπικό απέναντι στις αντικειμενικές συνθήκες. Η προσπάθεια για κατάκτηση κάθε εξουσίας βασίζεται στην αρχέγονη τάση για επέκταση, πραγματική ή φανταστική αδιάφορο. Η δε επέκταση, τόσο στην ιδεαλιστική όσο και στην υλιστική της διάσταση, συνδέεται με τον ένα ή τον άλλον τρόπο με την ικανοποίηση συγκεκριμένων συμφερόντων.
            Το ωραίο μυθιστόρημα του Σπύρου Λίγκα, Έγκλημα στην Ταξιαρχία, (εκδ Πόλις), διερευνά με λογοτεχνικό τρόπο την σχέση μεταξύ εξουσίας και ανθρώπινης συμπεριφοράς.  Ένα έγκλημα λαμβάνει χώρα σε ένα στρατόπεδο ενός ακριτικού ελληνικού νησιού. Ο λοχαγός Σταύρος Βρανάς, ένας ιδιαίτερα ικανός στρατιωτικός αναλαμβάνει κατόπιν υψηλά προερχόμενης εντολής την έρευνα. Η μετάβαση του στον τόπο του εγκλήματος προκαλεί μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις των εμπλεκόμενων στην έρευνα, είτε με έμμεσο είτε με άμεσο τρόπο. Μυστικές υπηρεσίες και των δύο πλευρών, φαντασμένοι και προσγειωμένοι στρατιωτικοί και τοπικοί παράγοντες εισέρχονται σε ένα γαϊτανάκι γύρω από τη νεκρή αρχιλοχία.
            Οι έρευνες του λοχαγού Βρανά ξεσκεπάζουν μια σειρά από μυστικά που συνδέονται τόσο με την ασφάλεια της χώρας όσο και με την προσωπική ζωή της νεκρής αρχιλοχία. Ως εκ τούτου, αναδύονται  μίση, πάθη και ίντριγκες που δεν περιορίζονται αποκλειστικά στο στενό στρατιωτικό περιβάλλον αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό. Ο λοχαγός Βρανάς θα καταφέρει στο τέλος να ανακαλύψει την αλήθεια η οποία κυριολεκτικά  ξεπερνά όχι μόνο τον ίδιο, αλλά και την ανώτατη στρατιωτική υπηρεσία που εκπροσωπεί.
            Γραμμένο σε γλώσσα άρτια που εκπέμπει την στρατιωτική πειθαρχία , αλλά και σε ύφος αναλυτικό που αντανακλά την καθημερινή στρατιωτική ρουτίνα, το Έγκλημα στην Ταξιαρχία πρωτοτυπεί όχι μόνο λόγω του θέματος του, αλλά και του τρόπου ανάλυσης που επιλέγει. Καθώς η έρευνα πηγαινοέρχεται από το γενικό (στρατιωτικό) στο ειδικό (προσωπικό) περιβάλλον της νεκρής, αναδεικνύεται μέσα από μια συνθετική διαλεκτική διαδικασία το βασικό εύρημα. Η τελική έκβαση του κυνηγιού κάθε μορφής εξουσίας είναι ένα αποτέλεσμα όχι μόνο κοινωνικών, γεωπολιτικών και οικονομικών παραγόντων αλλά και ανθρώπινων, πολύ ανθρώπινων. 

Τετάρτη 11 Μαρτίου 2015

Λεκτικά Κενά: Μυθιστόρημα

Λεκτικά Κενά-Πάνος Ιωαννίδης

Μυθιστόρημα


Το μυθιστόρημα παρέχει τη δυνατότητα στον δημιουργό του να δεθεί με την εποχή του. Τα συστατικά του (ανά)παράγονται εντός του κοινωνικού χώρου, ο οποίος διαμορφώνεται από μια σειρά πολιτιστικών, πολιτικών, οικονομικών και φυσικά προσωπικών χαρακτηριστικών. Το μυθιστόρημα δεν είναι κάτι περισσότερο από το τελικό αποτέλεσμα αυτής της όσμωσης. Η πρωτοτυπία του ίσως να έγκειται στο ότι η τελική μορφή του ξεπερνά ακόμη και τον ίδιο τον δημιουργό καθώς όπως όλοι και όλες γνωρίζουμε αρκετά συχνά οι ήρωες οδηγούν την ιστορία και όχι ο ίδιος.

Κατά τον τρόπο αυτό, το μυθιστόρημα γίνεται το μέσο με το οποίο ο συγγραφέας επικοινωνεί με τον κόσμο επαναφέροντας όμως την επικοινωνιακή διαδικασία καθώς σε αυτή την περίπτωση το μήνυμα είναι το μέσο. Οι αναγνώστες που προσδένουν τη ματιά τους με το μυθιστόρημα ανεβαίνουν στο άρμα, το οποίο ήδη υπάρχει, αλλά το έχει βάλει μπρος ο δημιουργός. Το μυθιστόρημα δημιουργεί νέες παρέες που αποτελούνται από ανθρώπους που ίσως και να μην συναντηθούν ποτέ μεταξύ τους. Ακολουθώντας-και παραφράζοντας ωστόσο τον Αγγελόπουλο δεν μπορώ παρά να πω ότι πάντα γράφω για κάποιους. Γράφω για μένα και για τους φίλους μου.

Πέμπτη 5 Μαρτίου 2015

Καφενείο (Σύντομες Σκέψεις) 20: Περί Περιπλάνησης

Πάνος Ιωαννίδης

Περί Περιπλάνησης


Ο δρόμος ανοίγει στο βλέμμα μου μια διχαλωτή προοπτική που χωρίζει τη συνήθεια από τη μέθη τις στιγμής. Αψηφώ τι έχω να κάνω και στρίβω προς τα κει που δεν έχω σχεδιάσει να πάω. Πέφτω πάνω σε ένα νοτισμένο από τη βροχή κυριακάτικο απόγεμα και το βλέμμα μου πλέον αντανακλάται στους άδειους δρόμους που προσδοκούν να γεμίσουν από σώματα και πνεύματα. Ακολουθώ τα βήματα της έμπνευσης μου και κρύβομαι για ένα μισάωρο περίπου από τις κλεψύδρες που φυλάνε τον κλεμμένο μας χρόνο. Αρκετές εικόνες, λίγες λέξεις, λιγότερα πρόσωπα διαμορφώνουν την πορεία μου.
       Η περιπλάνηση είναι το κίνητρο κάθε δημιουργού, κρυφό ή φανερό αδιάφορο. Είναι η μυστική δύναμη που τον ωθεί από την ακινησία στην κίνηση και δεν εκφράζει στο βάθος κάτι λιγότερο από από τη μετακίνηση του από το μηδέν της ανυπαρξίας προς το άπειρο της ολοκλήρωσης. Οι δρόμοι είναι οι αόρατες γκρίζες σελίδες, ότι συναντώ πάνω σε αυτούς συνθέτουν τις λέξεις μου.